Naar inhoud
Open Monumentendagen Leiden

Wandelroutes

Oude Singel 118. class=

Langs sporen van slavernij in Leiden

Tijdens dit Open Monumentendagen weekend organiseert Mapping Slavery Leiden rondleidingen langs een aantal locaties, met als doel om te laten zien hoe alledaags deze onmenselijke praktijken waren, twee-en-een-halve eeuw lang. (p. 60) Voor contact of om u in te schrijven voor een rondleiding op een ander moment: mappingslaveryinleiden@gmail.com.

Aandacht voor het slavernijverleden staat momenteel volop in de belangstelling. Slavernij had meer dan 250 jaar lang een grote invloed op het dagelijks leven in Nederland. Tussen 1637, toen de eerste slavenschepen onder de Nederlandse vlag uitvoeren, en 1873, toen de laatste totslaaf gemaakten in Suriname hun vrijheid kregen, had de handel in mensen en de producten die ze maakten een grote invloed op de welvaart van plantage-eigenaren.

Leiden was geen enorme handelsstad en had geen haven, maar ook hier zijn de sporen van deze geschiedenis nog overal terug te zien. Bijvoorbeeld van zwarte mensen, al dan niet tot slaaf gemaakten, die in Leiden woonden. Ook waren er verschillende Leidse bestuurders en ondernemers direct bij de Atlantische slavenhandel en slavernij betrokken. Hun rijkelijk uitgevoerde (buiten)huizen zijn vaak betaald met de opbrengst uit de koloniën. Veel notabelen hadden aandelen in plantages waar koffie, suiker en andere gewassen verbouwd werden. Op deze plantages werden tot slaaf gemaakten te werk gesteld. Gelukkig krijgen we dankzij nieuw historisch onderzoek een steeds duidelijker beeld van de invloed van kolonialisme en slavernij op de geschiedenis.

Plantages

Nieuw historisch onderzoek toont een direct verband aan tussen de neergang van de Leidse lakenhandel in de 18e eeuw en het Nederlandse slavernijverleden. Tot nu toe werd gedacht dat de meeste handelaren gingen rentenieren toen de vraag naar laken in 1725 instortte. Recent onderzoek schetst een ander beeld. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de Leidse lakenhandelaar en – fabrikant Daniel van Eijs (1688-1739) nauw verbonden was met vier plantages in Berbice, een voormalige Nederlandse kolonie aan de noordkust van Zuid-Amerika. Minstens 126 tot slaaf gemaakten woonden en werkten op deze plantages. Ook blijkt zijn invloed op de plantage veel groter dan verwacht. Tijdens de Open Monumentendagen is zijn huis, dat hij aan de Oude
Singel 118 groots liet verbouwen, opengesteld (pand 24).

Aanmelden

Voor contact of om u in te schrijven voor een rondleiding op een ander moment: mappingslaveryinleiden@gmail.com.

Martinus de la Court class=

STAD EN UNIVERSITEIT

Uit onderzoek wordt ook duidelijk dat de universiteit, het stadsbestuur en de kerken eeuwenlang geen enkele impuls gaven tot enige kritische reflectie op slavenhandel en slavernij. Dat was niet omdat er niets over bekend was. In de Leidsche Courant kon regelmatig worden gelezen over ‘slavenmagten’ die te koop stonden, over de eerste initiatieven tot abolitionisme en af en toe over opstanden van tot slaaf gemaakten. Tot ver in de 19e eeuw bleef men echter overwegend onverschillig.

PRAESIDIUM LIBERTATIS

In de stad zelf was de universiteit het meest onderscheidend. De universiteit (pand 10) is zich later gaan profileren als ‘Praesidium Libertatis’, bolwerk van de vrijheid. Er kan worden vastgesteld dat er inderdaad hoogleraren werkten die zich actief inzetten voor de afschaffing van de slavernij. De universiteit
herbergde daarentegen ook juist uitdrukkelijke voorstanders van de slavernij en slavenhandel. Daarnaast leverde de univer- Daniel van Eijs (1688-1739) Toegeschreven aan Martinus de la Court. Collectie: Hof Meermansburg, Leiden.
siteit ook academici die actief werden in het koloniaal bestuur.
Zo had Jan Jacob Mauricius, de gouverneur van Suriname, in Leiden gestudeerd. Zijn poging om vrede te stichten met de marrons mislukte en zijn verzoenende houding kwam hem op veel kritiek van de planters te staan. De Leidse alumnus Johannes Lichtenberg kreeg tijdens zijn gouverneurschap in Suriname de opdracht het rechtssysteem in te richten. Het werd een rechtssysteem waarin tot slaaf gemaakten vrijwel geen rechten hadden.
Het is niet verbazingwekkend dat veel koloniale bestuurders in Leiden hadden gestudeerd, de universiteit was een van de meest aanzienlijke wetenschappelijke instellingen van de Republiek. Het is een open vraag in hoeverre de Leidse opleiding heeft bijgedragen aan de politieke en ethische keuzes die zij overzee hebben gemaakt.

Rondleidingen

R1 Rondleiding door Raadsleden

Stadhuisplein 1, 2311 EJ
Zaterdag Zondag

R2 Rondleidingen Pieterskerk Leiden

Kloksteeg 16, 2311 SL
Zaterdag Zondag

R4 Wandelroute: langs sporen van slavernijverleden

Stadhuisplein 1, 2311 EJ
Zaterdag Zondag

R5 Rondleiding door de Hortus

Rapenburg 71, 2311 GJ
Zaterdag Zondag

R6 Rondleidingen door de Leidse Hout

Houtlaan 100, 2334 CL
Zaterdag Zondag

R7 Instaprondleidingen Rijksmuseum Boerhaave

Lange Sint Agnietenstraat 10, 2312 WC
Zaterdag Zondag

V1 Tentoonstelling geschikt voor mensen met visuele beperking

Lange Sint Agnietenstraat 10, 2312 WC
Zaterdag Zondag